NHÀ
TÔI BÊN CHIẾC CẦU SOI NƯỚC
Những đổi thay trong xã hội do những biến cố lịch
sử gây nên thường phản ánh ít nhiều trong một trường học, nhất là trong một lớp
học như lớp học của tôi, đi từ tuổi nhỏ đến hết bậc trung học. Tôi có dịp nhận
xét về những đổi thay trong các lớp tôi đã từng đi qua. Năm tôi học 8ème,
tức lớp nhì tiểu học, ở trường Couvent des Oiseaux, Đà Lạt, lúc đó cuối thời Pháp
thuộc, người Pháp chưa rời hẳn Việt Nam, trong lớp tôi chỉ có 4 học sinh Việt
Nam, còn lại là học sinh Pháp, những học sinh này vẫn còn đầu óc thực dân, coi
rẻ người Việt Nam. Hai, ba năm sau học sinh Pháp lần lượt biến mất, để chỗ cho
một loạt học sinh từ Huế lên Đà Lạt học ; không hiểu sao lúc đó học sinh các
trường Đồng Khánh và Jeanne d’Arc ở Huế ồ ạt lên Đà Lạt. Các bậc phụ huynh sợ
con cái đi chiến khu chăng ? Hay có sự lựa chọn cho con em nền văn hóa giáo
dục Pháp của ngôi trường nổi tiếng này ? Những tiếng nói qua lại ngoài giờ
học nghe rất lạ tai : « Mi để cuốn sách ở mô ? », « Cái
chi mà lạ rứa ? », « Tao nhớ mạ tao chi lạ ! »… Rồi
khi tôi lên lớp seconde, tức lớp 10 ngày nay, một lần nữa bộ mặt của lớp học lại
thay đổi : các bạn học mới của tôi phần nhiều là người Bắc di cư vào Nam,
họ vẫn còn xót xa nghĩ đến quê hương vừa rời bỏ.
Trong số các bạn mới có một người không
phải là di cư, một người có vẻ như biệt lập, đó là một cô gái lai xinh đẹp, tên
Kim Thư. Tôi biết lờ mờ rằng gia đình Kim Thư ở Nhatrang, Thư vào Sài Gòn học một
hai năm gì đó, rồi lên Đà Lạt. Đôi mắt màu hạt dẻ của Thư luôn luôn đượm một vẻ
buồn khiến tôi cảm thấy mến bạn, tuy nhiên chúng tôi không có cơ hội thân nhau,
vì Thư ở nội trú còn tôi ngoại trú. Tuy thế chúng tôi cũng có chung với nhau
nhiều kỷ niệm, như những lần đi pique–nique xa với cả lớp hay đi công tác xã hội.
Nhưng kỷ niệm đẹp nhất mà tôi nhớ mãi là giọng hát của Thư. Ở trường, ngoài những
giờ học có những giờ gọi là « étude », học sinh được tự do học ôn bài
vở ngoài đồi, vì ngôi trường tọa lạc trên một ngọn đồi. Có lần tôi ngồi dưới gốc
một cây thông, đang ôn bài vật lý để ngày hôm sau thi, bỗng một giọng hát vang
lên :
Nhà tôi bên chiếc cầu soi nước
Em đến tôi một lần
Bao lũ chim rừng họp đàn
trên khắp bến xuân.
Tiếng hát trong trẻo, cao vút. Tôi ngạc nhiên vội xếp
sách, nín thở để lắng nghe.
Từng đôi chim trong nắng riu
rít ca u ù u ú
Hồn mùa ngây ngất trầm vương
Dìu nhau bên góc suối nơi
ven rừng
Còn thấy chim ghen lời âu yếm
Đến đây mây núi còn chập chùng
Liễu dương hơ tóc vàng trong nắng
Gột áo phong sương du khách còn ngại
ngùng nhìn bến xuân.
Sương mênh mông che lấp kín
non xanh
Ôi cánh buồm nâu còn in trên
sóng xuân
Ai tha hương nghe ríu rít
oanh ca
Cánh nhạn vào mây thiết tha
Lưu luyến tình vừa qua. (1)
Tôi lần mò đến gần lùm cây nơi có tiếng
hát. Thì ra Thư đang ngồi hát một mình !
- Trời ! Bạn hát hay quá ! Thế mà lâu
nay giấu tài nhé !
Thư mỉm cười, trong ráng chiều trông
Thư còn đẹp hơn thường ngày. Từ đấy giọng hát của Thư vẫn đeo đưổi tôi.
Chúng
tôi học chung với nhau đến tú tài. Sau đó còn gặp nhau, nhưng không lâu, ở Đại
học Văn khoa Sài Gòn. Rồi Thư đi Pháp trước tôi. Từ đó chúng tôi bặt tin nhau.
Năm
1989, một buổi tối ở Paris, tôi đang nghe nhạc, thình lình điện thoại reo. Có
tiếng một người bạn thúc tôi : « Hãy mau mau xem
« Apostrophes » trên kênh truyền hình Antenne 2, có Kim Thư … »
Tôi vội bật máy. « Apostrophes » là buổi truyền hình văn hóa hằng tuần,
Bernard Pivot mời nhiều vị khách, thường là những nhà văn nổi tiếng như
Marguerite Duras, Soljenitsyne, v.v… để phỏng vấn và tranh luận, ông cũng mời
những người trẻ vừa có tác phẩm xuất bản và được chú ý. « Apostrophes »
đạt nhiều kết quả tốt đẹp bất ngờ : mỗi tuần có được hai triệu người xem,
sự kiện này ảnh hưởng đến số lượng sách bán trên thị trường. Thế là tôi được thấy
Kim Thư trên màn ảnh nhỏ sau bao năm vắng tin. Thư đã nghiễm nhiên trở nên một
nhà văn ở cái thủ đô ánh sáng này, với bút danh Kim Lefèvre, tôi đoán Thư đã lập
gia đình với một người Pháp. Sở dĩ Thư được Bernard Pivot mời là vì Thư có cuốn
tự truyện : « Métisse blanche » vừa ra mắt độc giả Pháp. Hôm đó
người xem truyền hình phát hiện một phụ nữ duyên dáng có hai dòng máu Pháp-Việt
đang kể lại cuộc hành trình của đời mình. Chúng tôi, lũ bạn của Thư, mới vỡ lẽ
là mình không biết gì nhiều về người bạn lai cùng học chung với mình năm xưa ;
chúng tôi vội đi mua cuốn « Métisse blanche ».
Đọc Thư,
tôi mới hiểu phần nào nỗi u buồn trong đôi mắt bạn khi còn ngồi dưới mái trường
xưa. Thì ra Thư chào đời mà không biết cha của mình là ai. Thư sống với mẹ và
mang tên họ của người bố dượng, họ Lâm : Lâm Kim Thư. Thuở lớn lên, Thư sống
với mặc cảm của người con lai. Xã hội Việt Nam thời đó có tinh thần chống thực
dân Pháp, nên khắc nghiệt với những đứa con lai, dấu tích của thực dân để lại. Người
con lai cảm thấy bị gạt bên lề, thậm chí bị ruồng bỏ, khinh khi. Trong
« Métisse blanche », Thư kể lại cuộc đời của mình ở Việt Nam, tuổi thơ
và tuổi lớn lên ở Nhatrang ; rồi vì một mối tình ngang trái, Thư phải bỏ
Nhatrang vào Sài Gòn tìm quên lãng. Một người đàn bà giàu có nhận làm mẹ đỡ đầu
cho Thư và gửi Thư lên Đà Lạt học. Nhưng bà mẹ đỡ đầu này luôn luôn vắng bóng,
vô cảm, mà Thư thì khao khát được thương yêu. Nhatrang, Sài Gòn, Đà Lạt, nơi nào
Thư cũng cảm thấy cô đơn, lạc lõng. Thư có cảm tưởng như bị đời hất hủi và xem
việc rời khỏi Việt Nam như một vĩnh biệt, vĩnh biệt cái xứ mà Thư tự hỏi có phải
là quê hương của mình không.
Thư nổi
tiếng ngay với cuốn « Métisse blanche », rồi những tác phẩm khác lần
lượt xuất hiện : « Retour à la saison des pluies », « Moi,
Marina la Malinche », « Les Eaux mortes du Mékong ». « Métisse
blanche » được dịch ra Việt ngữ dưới tựa đề : « Cô gái lai trắng »,
và sắp được dịch ra Anh ngữ. Ngoài ra, các nhà làm sách giáo khoa Pháp xin phép
tác giả được in vài trích đoạn của cuốn sách cho học sinh đọc.
Nhà văn Kim Lefèvre còn là dịch giả của Dương
Thu Hương, Nguyễn Huy Thiệp và Phan Thị Vàng Anh.
Quả đất
này xem ra nhỏ bé thật ; rồi mọi người không sớm thì muộn cũng gặp lại
nhau. Tôi gặp lại Kim Thư, và tình bạn chúng tôi trở nên thân thiết hơn xưa. Những
đau khổ, nổi loạn, uất ức trong lòng Thư khi xưa nay đã lắng xuống. Thư nhìn về
quá khứ với một tâm hồn thanh thản, vẫn thương yêu, ôm ấp hình ảnh người mẹ Việt
Nam của mình.
(1) Bản nhạc « Đàn chim Việt » của Văn
Cao, Phạm Duy đổi lời và đổi tên thành « Bến Xuân ».
Bài
đăng trên blog Liễu Trương ngày 23/8/2016
BTC đã may mắn không phải trả lệ phí nên nhà Dòng đã nhận được toàn số tiền thu & gửi về cho Đợt I.
